Vorige maand bracht Nederland Kantelt jou op de hoogte van de nieuwe Good Finance leden. Zo introduceerden we stichting GEEFeconomie, die onder leiding van Robbert Vesseur streeft naar een economie gebaseerd op geven en vertrouwen. Dagelijks inspireert en ondersteunt de stichting andere projecten die deze nieuwe economie willen verspreiden. Ook las je meer over de maandelijkse meet-ups van OnsSysteem – een initiatief van stichting OnsGeld, startup CommonEasy en gamebedrijf Firebrush Studios. Met deze meet-ups willen de initiators een structurele, fysieke plek bieden waar men met elkaar nieuwe (financiële) systemen bediscussieerd; zo een “wensput van ideeën” creërend.
Mooie ontwikkelingen dus, en allen ontwikkelingen die gebaseerd zijn op de waarden die Good Finance zo graag ziet verschijnen in een nieuw financieel systeem – “eenvoudig, liefdevol, rechtvaardig en dienstbaar”. Voor wie nog niet weet wat Good Finance bereiken wilt, voor wie denkt dat het bij Good Finance alleen bij lullen blijft of voor al die geïnteresseerd zijn in de drie overige, nieuwe leden: lees het laatste deel van de tweedelige reeks ‘Good Finance: de coöperatie die gehoor geeft aan ons verlangen naar ‘goede’ financiën’.
De bijzondere aantrekkingskracht van een sterke visie en missie
In het vorige deel plaatsten we reeds de noot dat wat goede financiën zijn, geheel subjectief van aard is: wat de één goed vindt, is voor de ander geheel onvoorstelbaar. Daarom werken Good Finance en haar aangesloten leden volgens een waardensysteem; een systeem waarin de burger niet langer benadeeld wordt door financiële grootmachten en de sector zelf weer meer in balans komt om mens, natuur en economie te dienen. Het is deze nobele visie en missie die Good Finance haar bijzondere aantrekkingskracht geeft. Zo ook op Gijs Dalen Meurs, voormalig business developer bij Citigroup en huidig lid van Good Finance met zijn visionaire startup Eyevestor.
Gijs begon zijn carrière in de hotelindustrie en volgde een MBA in London. Een aantrekkelijk profiel dat in de smaak viel bij de internationale bankketen Citigroup. En even later verkocht Gijs financiële diensten van Citigroup aan andere financiële instellingen. Voor wie dit nogal cryptisch in de oren klinkt, slaat de spijker op zijn kop: zelfs voor Gijs was het in die tijd niet duidelijk wat het bankensysteem gecreëerd had. In retrospectief weet Gijs wel dat hij in een cocon leefde en geen idee had van de impact van zijn verkochte producten. Maar destijds stroomde het geld aardig binnen en werd Gijs verleidt toch maar zijn droomhuis te kopen.
“Iemands rijkdom, is iemand anders zijn schuld”
Even later gebeurd het onvermijdelijke. De crisis slaat ook bij Gijs in en hij raakt gevangen in zijn te hoge hypotheek. Op dat moment daagt bij Gijs het besef dat hij door zijn hypotheek geen bewegingsvrijheid heeft en dat een hypotheek enkel boekhoudkundig ontstaat bij de gratie van de bank om de hypotheek te verschaffen. Theorieën over grote schuldenbergen en ‘geld maken wat er niet is’ houden Gijs in de ban en hij raakt geïnteresseerd in allerlei studies over de financiële sector. Zijn vader wijst hem zelfs op Zeitgeist. Al gauw groeit bij Gijs langzaam en onbewust het gevoel dat hij niet meer wilt werken bij de Citigroup maar wél op dagelijkse basis wilt bijdragen aan een alternatief financieel circuit. Gelukkig had Gijs een goed idee op de plank liggen.
Om de hypotheek van zijn droomhuis te bekostigen verhuurt Gijs het pand via AirBnB. Al gauw merkt Gijs hoe mooi het is om deel te zijn van een community waarbij je zelf bepaalt wat je met jouw asset (pand) doet. Het enige waar daar voor nodig hebt is een platform: door AirBnB kunnen vraag en aanbod in een asset, die je anders nooit zou hebben, elkaar ontmoeten. Zo ontstaat liquiditeit, en da’s een goed ding, aldus Gijs. Terwijl Gijs zijn huis AirBnB gereed maakt, plaatst Gijs ook een kleine investering in een startup. Maar korte tijd nadat hij zijn investering plaatst daagt bij Gijs het besef dat hij niet weet waar hij zijn aandeel ooit zou kunnen verkopen. En al zou verkopen een optie zijn, dan kan dat alleen via de oprichters van de startup. Ofwel, er is geen markt voor zijn aandeel en dus geen mogelijkheid tot liquiditeit, wat ook weer niet ten gunste van de marktwaarde kan zijn. Gijs is in dezen volledig van de oprichters afhankelijk. Door deze afhankelijkheidspositie ontstaat ongelijkwaardigheid. En eigenlijk is er voor midden-kleine bedrijven nergens een plek of community waar zij kunnen handelen in hun eigen vermogen, daar alle financiering via banken verloopt. Tenslotte is Private Equity in de traditionele zin enkel voor weinigen weggelegd en dat terwijl er in Nederland toch al zo’n 50.000 bedrijven die tussen de 50 en 250 werknemers hebben. Combineer deze realisatie met zijn dagelijkse AirBnB-bezigheden en Eyevestor is geboren.
Van een schuld- naar equity maatschappij
Met biedt Gijs bedrijven de mogelijkheid om op eigen wijzen, via eigen regels, markten te creëren voor hun aandelen en ambassadeurs van het bedrijf haar stakeholders te maken. Een bedrijf kan zo het aandeelhoudersregister digitaliseren, administreren, zelf liquiditeit creëren en de markt vinden die daar bij hoort. En dat is een welkome ontwikkeling, want bedrijven kunnen tot op heden niet zoveel met hun aandelenvermogen. Met de komst van Eyevestor kan dat wel: Eyevestor is namelijk een online platform waar organisaties hun vermogen kunnen plaatsen, digitaliseren en verhandelen. Op die manier ontstaat er een gelijkwaardige relatie: is er baat, dan heeft iedereen er baat bij en bij verlies deelt iedereen het verlies. Met 70% van de reële economie werkend in het MKB in de Europese economie behaalt Eyevestor zo haar doel: van een schuld- naar equitymaatschappij[1]. En daar animo blijkt hiervoor groot!
Om dit doel te realiseren was Gijs ook nauw betrokken bij de oprichting van Good Finance. Door het concept van Eyevestor te delen met bekend financieel business-coach Ivo Valkenburg leerde Gijs namelijk Robbert Vesseur kennen. Menigmaal droomden Robbert en Gijs over een nieuwe bank, maar al gauw realiseerden zij zich dat een dergelijke oprichting in de basis weer huist op schuld, inherent aan de huidige mogelijkheden tot een bankvergunning; het zou daarom veel mooier en krachtiger zijn om een aantal organisaties bij elkaar te brengen om zo samen op te strijden voor een nieuw financieel systeem. Gelukkig dachten Joyce en Robbert er ook zo over. En zo was even later Good Finance geboren.
Leer kinderen hoe het financiële systeem werkt
Naast Eyevestor en Good Finance is Gijs ook betrokken als producent van Money Maker, het vierde, nieuwe lid van Good Finance. Coöperatie Money Maker is opgericht vanuit het educatieprogramma van Stichting OnsGeld (zie deel I van deze reeks), waarmee zij meer aandacht voor het educatieve aspect van een nieuw financieel systeem verzorgen. De toekomst van morgen ligt immers in de handen van de kinderen van vandaag. Reden genoeg om Money Maker van harte te verwelkomen bij Good Finance. Money Maker is een nieuw fysiek bordspel waarbij de spelers een bank spelen en zo veel leren over de werking van het financiële systeem. Zo leer je als speler geld en schulden uit het niets te creëren en het verschil herkennen tussen geld en krediet, en welke impact het heeft op de reële economie. Het bordspel is mede ontwikkelt door gamebedrijf Firebrush Studios; waar één man het spel bedacht.
Paul Brinkkemper heeft zoals velen van ons geen ervaring in de financiële sector. Wel heeft hij een bankrekening, een studieschuld en snapt hij niet hoe de crisis velen van ons failliet verklaarden. Destijds voor Paul reden genoeg om zelf te onderzoeken wat geld is. Destijds las Paul het boek Der Theorie das Geldes und der Umlaufsmittel (1912) nauwkeurig door en leert dat ‘er meer geld gemaakt wordt dan dat er is, dat geld louter gebaseerd is op schuld en dat schuld werkt omdat er een rentesysteem achter zit’. Tijdens deze zelfstudie studeert Paul ook nog op de hogeschool voor game-designer en besluit een bordspel te maken over het financiële systeem.
Met een bordspel op microniveau het financiële systeem realistisch weergeven
Niet veel later was Money Maker daar: een bordspel waarbij spelers beginnen als eenvoudige goudsmid maar men al gauw hoger in de rang komt door het behalen van certificaten. Op die manier kan men eindigen als bankier. Het spel duurt één avond en wordt gespeeld in een groep van 4 tot 6 man. En zelfs in één avond met een dergelijk kleine groep zie je al een enorme bubbel ontstaan, alleen vanwege het simpele mechanisme dat men ook in dit bordspel geld uitgeeft wat men nog niet heeft. De enige manier om deze schuld op te lossen is om nog meer geld uit te geven, wat je uiteraard weer niet hebt. Ofwel je moet zelf geld gaan creëren. Zo geeft Money Maker op microniveau een realistische weergave van ons huidige financiële systeem. Of zoals Paul het zo mooi zegt “door het spel zie je in dat de hele wereldeconomie op een vulkaan van schuld zit”. Of een schuldenberg, zoals beursgoeroe Jim Rogers het zo treffend noemt.
“Als je geen appel hebt, kun je ook geen appel eten. Zo moet het ook met geld gaan”.
De eerste oplage van het bordspel, 1.000 spellen, was ook binnen drie weken uitverkocht. Kopers konden ook spellen aan scholen doneren en 85 mensen hebben dat gedaan. Money Maker legt namelijk spelenderwijs een zeer ingewikkeld systeem uit en veel scholen hebben zo een tool in handen waarmee zij iets on(be)grijpbaars op een leuke manier uit kunnen leggen. Om meer en meer kinderen bewust te maken van onze zelfgecreëerde financiële realiteit, doneert Money Maker op grote schaal. De makers en producenten van dit spel hebben namelijk de missie om de volgende generatie uit te leggen hoe geld werkt, en niet om het zelf te verdienen. Gelukkig maar, want uitleggen hoe geld werkt is nodig. Op die manier zullen meer mensen het financiële systeem begrijpen en eventueel kantelen. Ja, eigenlijk is de kantelvisie van Money Maker heel simpel: “als je geen appel hebt, kun je ook geen appel eten. Zo moet het ook met geld gaan”. Deze visie ligt niet alleen ten grondslag aan Money Maker, maar ook de initiators hanteren deze zienswijze. Niet zo gek, want het gros van deze organisaties delen samen een kantoor in Utrecht. De inhoud van dit kantoor brengt ons tevens bij het laatste en vijfde, nieuwe lid van Good Finance: startup CommonEasy.
De commons-theorie als blauwdruk voor een nieuwe samenleving
CommonEasy is opgericht door econoom Jip de Ridder, nadat hij voor zijn masterscriptie in het design van de commons-theorie dook, omdat hij wil leren hoe het financiële systeem te kantelen. De theorie legt uit hoe je als mens zelf in staat bent je eigen resources te managen en hoe je daarvoor je eigen speelregels kan maken om dingen van waarde uit te wisselen. Wikipedia is hier een mooi voorbeeld van. Tijdens zijn studie krijgt Jip in de gaten dat hij de wereld niet kan verbeteren als politici of consulent – “dat hebben we immers al en werkt niet” – besluit hij zelf op kleine schaal een commons-actie op te zetten. Hij kwam tot dit besluit toen hij een dure verzekering af moest sluiten voor zijn nieuwe IPhone 3GS, maar besloot dat niet te doen. Wat Jip wel deed was dertig mensen verzamelen, een Excelsheet bouwen, een Facebookpagina opzetten en een spaarrekening openen. Hij overtuigde deze groep om als pilot elkaars telefoon te verzekeren. Hiervoor legde ieder groepslid geld in en kwam iedere maand bijeen en om de voortgang van de pilot en de geldstromen te bespreken. Na een periode van vijf jaar bleken meerdere mensen door de pilot aan een nieuwe telefoon te zijn geholpen, zonder bijkomstigheid van een verzekeringsmaatschappij of lening. CommonEasy was geboren.
Ten grondslag aan CommonEasy ligt de succesindicatoren van de commons-theorie die Jip onderzocht tijdens zijn masterscriptie. Voor wie dit ingewikkeld in de oren klinkt: Jip onderzocht modellen en vond dat mensen al 4000 jaar samen risico dragen, zoals het aanleggen van dijken of het beschermen van een gemeente. Deze succesindicatoren waren de blauwdruk voor CommonEasy. Alleen nu niet voor dijken, gemeenten of een IPhone 3GS maar voor mensen die werken. Hoe Jip daar op kwam? Veel vrienden waren freelancers en spraken met Jip over het feit dat zijn geen vangnet hadden om op terug te vallen. Ook de overheid trekt zijn handen af van dit pijnlijke doch groeiende ZZP-probleem. Gelukkig komt daar met CommonEasy verandering in.
‘Als jij voor mij klaarstaat, sta ik ook voor jou klaar’
CommonEasy biedt op basis van wederkerigheid een zekerheid aan. Onder het mom ‘als jij voor mij klaarstaat, sta ik ook voor jou klaar’ biedt CommonEasy een financieel vangnet voor ZZP’ers. Nee, CommonEasy is geen standaard arbeidsongeschiktheidsverzekering en ook geen BroodFonds. CommonEasy ondervangt namelijk geen claims maar situaties. Bij CommonEasy ben je niet verzekert maar spaar je. Zo heb je een inkomen als je ziek bent en bouw je aan je spaargeld als je dat niet bent. Dit vangnet wordt gecreëerd door het CommonEasy netwerk. Dat netwerk is solide omdat ieder lid iedere maand geld inlegt en dat men alleen in het netwerk kan op basis van een uitnodiging. Zo blijft de basis sterk, betrouwbaar en deelt CommonEasy elkaars netwerk.
Trend van de (financiële) toekomst: leven op basis van wederkerigheid en vertrouwen
Het moge duidelijk zijn: leven en diensten uitleveren op basis van wederkerigheid en vertrouwen lijkt de (financiële) trend voor de toekomst. Zowel stichting GEEFeconomie als Eyevestor en CommonEasy hanteren deze gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en wederkerige zekerheid. Systemen die in de basis waarden als eenvoud, liefdevol, rechtvaardig en dienstbaar respecteren. Het respecteren van deze waarden vinden we ook terug in de maandelijkse meet-ups van OnsSysteem, waar eenieder welkom is om ‘het systeem’ nader te onderzoeken. En met een lid als Money Maker zorgt Good Finance er zelfs voor dat de voorspelde trend misschien wel realiteit wordt. Want door een fysiek, educatief bordspel aan kinderen aan te bieden, worden zelfs de jongsten onder ons getriggerd om huidige financiële systemen te herzien. Op die manier bouwt coöperatie Good Finance letterlijk en figuurlijk aan een gekanteld financieel systeem.
[1] Participatiemaatschappij
Geschreven door Karen ‘Kaatje’ Vuijsters