Een beetje vermoeid en overhit kwam ik aan bij het Grootste Kennisfestival van Nederland in Deventer. Vol energie, motivatie en met een prettig hartverwarmend gevoel ging ik weer naar huis. Ik leerde over de noodzaak van verandering en experimenteren, over nieuwe technologieën en de invloed daarvan op onze maatschappij. Er waren een aantal sprekers die me nu, ruim een week later, in mijn dagelijkse werk nog bezig houden.  

Zo gaf Wouter Hart van verdraaide organisaties prachtige voorbeelden over het werken vanuit de bedoeling in plaats van het systeem. Waarom hij er zo oprecht van genoot dat in de zwemles van zijn dochter de kinderen allemaal een verschillend aantal zwembandjes om hadden. Zijn boodschap: kies voor een passende uitdaging, er bestaat geen ‘one size fits all’ als het aankomt op transities.

Hieronder het verhaal van kantelaar Anke Siegers over eigenaarschap en met wat ik mee naar huis nam.

Anke Siegers – Transformatie Sociaal domein; Ontwikkelaar; Schrijver & Spreker; Trainer; Adviseur; Kantelaar & Verbinder.

Ze raakt mij (en de rest van de zaal) direct door te openen met het zingen van ‘Beautiful people’ (Melanie Safka). “You live in the same world as I do but somehow I never noticed you before today, I’m ashamed to say”. 

Anke Siegers legt uit waarom een transformatie in het sociale domein noodzakelijk is. “Pas als mensen samen besluiten wat er nodig is, zijn ze bereid om hier verantwoordelijkheid voor te dragen”, legt ze uit. Anke beschrijft hoe we vanuit de overheid eigenaarschap en verantwoordelijkheid uit elkaar hebben getrokken. Door de overheid wordt het beleid gevormd, het sociale domein wordt vervolgens verantwoordelijk gesteld voor de uitvoering en dat is dan ‘hoe wij werken’. Niet alleen missen de professionals in het sociale domein daardoor eigenaarschap, ook de burgers zelf voor wie de hulp bedoeld is.

Het deed me denken aan een stuk dat ik ooit las over de schaduwzijde van de meritocratie, het principe van gelijke kansen voor iedereen, waar een groot deel van onze maatschappij op is gebaseerd. Iedereen weet en ziet dat gelijke kansen niet altijd leiden tot gelijke uitkomsten. Het lukt niet iedereen om een opleiding af te ronden, of schuldeloos door het leven te gaan door allerlei oorzaken ( zie: Evelien Tonkens )

Anke Siegers doet daar eigenlijk nog een schepje bovenop: want lukt het je niet om gebruik te maken van de gelijke kansen die we in Nederland hebben en kun je (niet meer) je eigen problemen oplossen, dan neemt eigenlijk de overheid het van je over. En dan moet je je wel houden aan het systeem dat er voor je is opgezet.

Maar wie wil dat? En hoe gelijkwaardig is dat? Want niemand wil verantwoordelijk zijn voor iets waar hij niets over te zeggen heeft. Anke legt dit verder uit aan de hand van het keukentafelgesprek dat veel wordt ingezet in het sociale domein om de betrokkenheid van de burger zelf te vergroten bij het oplossen van zijn of haar problemen. Dat uitgangspunt is heel goed, totdat er allerlei ‘systeemwaarden’ overheen werden gestrooid. Kunnen we het efficiënter doen? En goedkoper? En misschien wel met minder mensen aan tafel? Zo ontstaat vaak de situatie waarin niet langer sprake is van gelijkwaardig beslissen en waarin vaak de mensen die wakker liggen van de situatie onvoldoende meedenken, maar worden ingezet als ‘uitvoerder’. Haar voorstel: de Nieuwe Route. Dat houdt in: maak de omgeving mede-eigenaar door hulpverlening, zorgvrager en omgeving samen te laten besluiten over wat er nodig is. De zorgvrager, omgeving en – waar nodig – hulpverlening voeren daarna het plan uit.

Dit geldt uiteraard niet alleen binnen het sociale domein, maar is voor zoveel meer van toepassing. Werkzaam binnen de zorg realiseerde ik me dat ook hier maar al te vaak dingen voor de ander worden opgelost, vanuit de beste bedoelingen. Hoe worden patiënten (meer) eigenaar van hun behandelingen? En in hoeverre worden de mensen die zich zorgen maken om deze persoon meegenomen in een behandelingstraject? Hoe kunnen we minder sturen op controle en meer op de behoefte van de patiënt?

Zie hier voor meer info over de Nieuwe Route  en hier voor een eerder artikel dat Anke schreef over ‘eigen kracht’ 

door Karlien Douma