Zij vormen een onderdeel van de samenleving. Toch komen we hen niet vaak tegen in het dagelijkse leven. Maar misschien heb jij je weleens afgevraagd hoe zij hun dag vullen. Zou de een alleen maar op zoek zijn naar heroïne en de ander gekluisterd aan de tv zitten? Op een zonnige dinsdag krijg ik antwoord op deze veroordelende vragen rondom (ex)-dakloze en mensen in sociaal isolement, wanneer ik een nog zonniger binnenterrein oploop.
Recht voor mij staan verschillende houten schuurtjes geschilderd in fel geel, blauw en roze. Te midden van deze schuurtjes staat een zelfgemaakte houten schommel van wel 6 meter hoog. Ik loop naar de schommel en bekijk het vastgenagelde bordje. Pluspunt, lees ik. ‘In de
plus door te werken en een punt te plaatsen achter je verleden’, leer ik even later.

Een gekoesterd, zelfregulerend fort
Op dit zonnige binnenterrein huist sinds 2014 de tweede locatie van Stichting Pluspunt Rotterdam. De stichting is sinds 2006 actief als werkactiveringscentrum voor (ex)dak- en thuislozen en mensen die verkeren in een sociaal isolement 1 . Op deze dag bezoek ik locatie West aan het Samuel Mullerplein 17c. Dat ik het volledige adres benoem is niet geheel willekeurig; je weet maar nooit wie dit artikel leest. Misschien bevindt zich onder een van onze lezers een persoon die altijd leefde op de straat of zijn doelloosheid verkleinen wil.

Diegene raad ik ten zeerste aan om vandaag nog een bezoek te brengen aan Pluspunt. Beren op de weg zijn niet nodig: je kunt bij dit laagdrempelige OK-punt 2 zonder afspraak binnenlopen, een warme maaltijd mee-eten en met deze of gene praten over wat jij graag
nog zou willen doen of leren in dit leven.

Zelfstandig en ondernemend de dag-besteden

Dat de vraag “wat wil jij later worden?” niet een kinderachtige is, wordt me hier duidelijk. Pluspunt stelt deze vraag aan iedere nieuwe bezoeker die het terrein oploopt. Pluspunt doet het namelijk allemaal net iets anders: zo zoekt het werkactiveringscentrum klussen bij mensen en niet andersom. Vijf dagen per week werken zo’n 75 ex-dakloze, thuisloze en sociaal geïsoleerde mensen bij Pluspunt. En nee, deze doelgroep bestaat niet uit “zielige mensen, bij Pluspunt zijn ze gewoon bezoeker”. En da’s best bijzonder in zorgland. In dit land wordt een zorgafhankelijk persoon al te vaak patiënt of cliënt genoemd en bestaan dagbestedingsactiviteiten uit saaie, repeterende strafwerkklussen zoals het opvouwen van handdoeken. In zorgland staat een volgende stap dus niet per se garant voor een betere stap.
Bij Pluspunt lijkt deze garantie wel te gelden. Op twee locaties (Rotterdam-West en Blijdorp) verzorgen zij zinvolle dagbestedingswerkzaamheden waaraan de bezoekers een menswaardig gevoel overhouden: er worden fietsen opgeknapt, meubels gemaakt en mensen in de buurt geholpen met een verhuizing of een boodschap. Eigenaar- en ondernemerschap staan hierin voorop. Pluspunt geeft haar bezoekers zo de kans vrijwel zelfstandig te werken en ondernemen. De bezoekers leveren hun diensten immers aan bedrijven en particulieren, en zijn hierin zelf verantwoordelijk voor het uitschrijven van bonnen tot het afhandelen van de klus. Vervolgens wordt in de fel geschilderde schuurtjes de klus afgehandeld, hierin huizen immers fiets-, timmer- en laswerkplaatsen. In die werkplaatsen geldt het Rotterdamse gedachtegoed “niet lullen, maar poetsen”, aldus bezoeker Jan.

Aad, medewerker van het eerste uur, legt mij uit dat door al het harde werken, de bezoekers een voldaan gevoel ervaren. En dat is essentieel, want hierdoor beleven de bezoekers minder eenzaam- en doelloosheid en vervalt men dus ook minder vaak in oude destructieve patronen die kwetsbaarheid verhogen en afzakking veroorzaken, zoals drugs- of alcoholgebruik. Bij Pluspunt is een volgende stap dus echt een betere stap.
“Dag, ik ben Cor. Werkzaam”
Naast Aad spreek ik op deze zonnige dag ook een tijd met Merel. De afgelopen drie jaar is Merel bij Pluspunt betrokken als coördinator maatschappelijke dienstverlening. Terwijl Merel mij de woonkamer annex keuken annex kantoor toont, begroet een oudere bezoeker mij:
“Dag, ik ben Cor. Werkzaam”. Al gauw vliegen de vrolijke begroetingen mij om de oren en merk ik dat er bij Pluspunt geen sprake is van een top-down (controle)beleid. Zelfs met een bottom-up label zou ik ze tekortdoen. Nee, hier is iedereen gelijkwaardig en geven de bezoekers elkaar op “hun klote”. Wel zo logisch, want Pluspunt is van hun en juist dit gevoel van eigenaarschap maakt dat zij elkaar corrigeren. Zo wast iedereen zijn handen voor het eten, is geen kast of deur op slot en hebben sommige bezoekers een sleutel van de terreindeur.

Het moge duidelijk zijn: bij Pluspunt regeren vertrouwen en horizontale democratie, en dat voelt ontzettend hoopvol. Zijn er dan echt geen regels? Jawel, drie. De bezoekers mogen niet onder invloed van alcohol of drugs werken, het niet bij zich hebben en iedereen moet respectvol met elkaar omgaan. Ook mogen van hen mogen geen foto’s gemaakt worden: met oog op een toekomstig re-integratie traject.

Werken met de ruimte tussen de regels in
De uitstroom van bezoekers naar het reguliere werkveld is een van de doelstellingen van Pluspunt. Omdat veel van hen te oud of kwetsbaar zijn heeft de stichting vooral als doel om mensen in hun kracht te zetten en sociaal isolement te verkleinen. De afgelopen jaren is gebleken dat daarvoor institutionele regels omzeild moeten worden. Merel en Aad geven een voorbeeld. Pluspunt gelooft dat een bezoeker groeit, bloeit en veerkrachtig wordt als hij/zij toegang heeft tot gezond voedsel. Daarom besloot Pluspunt enkele jaren geleden dat iedereen tussen de middag warm eet. Al gauw bleek dat de Rotterdamse gemeente het niet met deze warme maaltijd eens was; dit valt namelijk binnen een uitkering in natura en dat mag niet bovenop de bijstandsuitkering. De reactie van Pluspunt was als volgt: ‘oké, als dat niet mag dan gaan we vanaf morgen therapeutisch koken en leren we de mensen met mes en vork eten, de petten afdoen en wachten op elkaar’. Dit is kantelen op zijn best: niet verstarren door pietluttige, democratische regels maar werken met de ruimte tussen de regels in.

Het kantelpunt voor én van Pluspunt
Maar ook Pluspunt ontkomt niet aan sommige regels: zij zijn nog steeds een zorginstelling en blijven afhankelijk van samenwerkingen en zorgindicaties. Toch hebben zij als zorginstelling een bijzondere intake-procedure. Nadat een potentiele nieuwe bezoeker aangemeld wordt door zijn/haar hulpverlener (of iemand eigenhandig een van de locaties binnenloopt) en een indicatie dagbesteding 3 wordt vastgesteld, volgt er een proefperiode van drie weken. De vraag “wat wil jij later worden” staat nu centraal. In die weken wordt gekeken welk type werk bij het type mens past. Als alles klikt, wordt een traject gestart.
Gemiddeld duurt dat traject zo’n 2,5 jaar en in die tijd bloeit vrijwel iedere bezoeker op. Dit komt mede door de instelling van de medewerkers en de voorzitter. De voorzitter is een sociaal bevlogen idealist die zich stoort aan de hoeveelheid geld die terecht komt in de portemonnee van directeuren en niet bij de kwetsbaren. Als de zorg niet het geld ontvangt die het nodig heeft dan moeten de zorg het hebben van bepaalde kantelingen in het systeem, zoals de visie van Pluspunt: mensen in hun kracht zetten middels eigenaarschap en vertrouwen. Dat is het grootste kantelpunt van én voor Pluspunt. Het gegeven dat “de bezoekers deze plek hebben overgenomen. Een gek zooitje maar het werkt gewoon erg goed”, aldus Merel en Aad.

Tot de dood ons scheidt
Ook ik voel dat Pluspunt een grote familie is, waar vertrouwen en eigenaarschap voorop staan. Dat de stichting een zeer belangrijke plek heeft in het leven van de bezoekers werd afgelopen zomer op bijzonder wijze nog eens duidelijk. Eén van de bezoekers kwam te overlijden. Van tevoren gaf hij aan dat hij niet wilde dat reguliere instanties profiteerden van zijn uitvaart: hij wilde een Pluspunt-begrafenis. En zo geschiedde. Na zijn overlijden hebben medebezoekers zijn kist in de houtmakerij gemaakt en werd zijn kist bekleed door zijn beste vriendin en huiskokkin Yvonne. Ook de uitvaart werd bij Pluspunt gehouden en op die dag “dansten we op zijn favoriete muziek te midden van zijn kist. Daarna is ie in de bus gelegd en naar het mortuarium gereden”. Lid van de Pluspunt-familie ben je dus van begin tot eind. En daar kan geen reguliere zorginstelling tegenop.

Pand in Rotterdam-Zuid gezocht
Dat die familie iedereen goed doet is te merken. “Sommige mensen knappen hier zo erg op dat we nu tegen al dat kapitaal van die mensen oplopen. Daarom willen we nu graag inzetten op de professionalisering en uitstroom van onze bezoekers naar werk”, aldus Aad. Het ontbreekt hun droom alleen nog aan een pand. Daarom een oproep aan alle kantelaars: ken je of ben je iemand met een leegstaand pand of binnenterrein in Rotterdam-Zuid? Te gek!

Stichting Pluspunt Rotterdam meldt zich als nieuwe eigenaar. Stuur jouw tips naar: info@pluspuntrotterdam.info

Wil jij de bezoekers zelf in actie zien? Ga eens langs of laat je fiets maken door de handige fietsenmakers terwijl je geniet van dit familiare, zelfregulerende zorgfort. Ik deed niets anders dan dat. En toen ik Pluspunt verliet, riepen Cor en Theo mij na: “Hey kantel ze, meid”.

Blog is geschreven door Karen Vuijsters.

3 Sinds de Wmo (2015) is Pluspunt zelf verantwoordelijk voor het aanbieden en aantrekken van werk met zorgaanbieders; zij kopen namelijk de diensten voor hun ‘cliënt’ in bij Pluspunt. Dit is gebaseerd op een zorgarrangement, afgegeven door de gemeente. Naar gelang de zorgvraag van de cliënt zitten hier verschillende indicaties in. Voor Pluspunt moeten bezoekers een indicatie dagbesteding hebben. Dit arrangement wordt gegund aan hoofdaannemers (grote spelers in de zorg). Zo kopen zij de diensten van Pluspunt in.