Op donderdag 3 december kwamen vernieuwers en veranderaars uit alle sectoren in Pakhuis De Zwijger in Amsterdam bijeen om de eerste verjaardag te vieren van Nederland Kantelt. Het was geen geijkte, typisch Nederlandse verjaardag waarbij de gasten in een kring zitten en taart eten en na de borrelnootjes weer naar huis gaan. Het bleek deze avond weer hoezeer het Nederland al bruist, borrelt en prikt. De energie was bijna voelbaar. Op deze verjaardag waren dan ook alleen maar gasten die, vanuit een diep gevoeld besef dat het anders moet en kan, het initiatief namen en een vernieuwende organisatie zijn begonnen.

Behalve een feestelijke terugblik op een succesvol verlopen eerste levensjaar was dit feestje vooral ook bedoeld als een mogelijkheid gelijkgestemden te ontmoeten. De intentie van de avond was dieper in te gaan op de ‘hoe’ vraag. Veranderaars lopen regelmatig aan tegen de vraag hoe de verandering kan worden doorgezet, hoe je een vastgeroeste organisatie van binnenuit kunt veranderen en hoe je vanuit passie een beweging kunt beginnen. Prof. Jan Rotmans, een van de oprichters van Nederland Kantelt, memoreerde op het podium waarom het nodig was een jaar geleden met een beweging als Nederland Kantelt te starten. “De veranderaars, de vernieuwers willen het heel graag anders maar ze zitten nu gevangen een systeem van sectoren, ook wel silo’s genoemd. Vaak hebben ze dezelfde vragen: hoe kunnen we veranderen, hoe gaan we stappen zetten. Nederland Kantelt wil de muren tussen die silo’s afbreken zodat de veranderaars en vernieuwers elkaar vinden en van elkaar kunnen leren. Het wordt namelijk tijd dat wij mensen weer centraal komen te staan en niet het systeem”.

Maar hoe doen we dat? Waar begin je? Edgar Wortmann, van Stichting Ons Geld, heeft een helder antwoord op die vraag. “Echte verandering begint bij het veranderen van het geldsysteem, dat moet op de schop”. Ons Geld voert campagne om het bewustzijn bij burgers en politiek te vergroten over het huidige geldstelsel en hoe dat moet veranderen. “De overheid moet weer een monetaire macht worden. Nu ligt geldcreatie feitelijk bij de banken, de economie drijft op schulden. Wij streven naar het democratiseren van geld; het moet vrij zijn van schuld en rente”. Voor Wortmann begon dat besef met het verschijnen van een IMF rapport over de schuldencrisis in 2012. Hoewel het een onderwerp is dat door zijn complexiteit veel mensen afschrikt, denkt hij dat burgers nu klaar zijn voor de noodzakelijke verandering. Kleine, grassroots initiatieven hebben daarbij enorm geholpen. “Mensen kregen en krijgen daardoor veel meer en beter inzicht in hoe het systeem werkt. Als mensen eenmaal weten hoe het nu zit en hoe het anders kan, willen ze ook verandering”. Kernachtig samengevat: bewustzijn van het systeem helpt het systeem veranderen.

Behalve kennis van het systeem is volgens Sandra Verbruggen, werkzaam als onderwijsconsultant en betrokken bij Nederland Kantelt, ook aandacht voor de ‘zachte kant’ bij geslaagde veranderingen belangrijk. “Er gebeurt ontzettend veel op het gebied van onderwijs. Je ziet een groep koplopers, die groep is al vrij groot en is uitermate gemotiveerd. Ik zie ook een grote groep die best wil maar niet weet hoe te beginnen. En dan heb je nog een kleine groep ‘remmers in vaste dienst’. Voor die groep is in de tijd dat zij voor de klas staan al zoveel veranderd. Reorganisaties en onderwijsveranderingen volgden elkaar in snel tempo op. Voor die groep zijn technische ‘snufjes’ en een andere manier van werken in de klas nu een stap teveel “. Voor Verbruggen is het van belang veranderingen door te zetten en daarbij ieder in zijn waarde te laten. “ Het streven is ieders talenten optimaal tot zijn recht te laten komen. Talenten van leerlingen èn leraren. Het gebrek aan vertrouwen onderling, de angst voor afwijzing, bijvoorbeeld van collega’s, dat maakt een open gesprek moeilijk. Daar moet je dus ook in investeren”.
De kracht van verbinding, samen speels tot oplossingen komen. Dat is de manier waarop Sabine van Baal met haar bedrijf Ollarwe Nederland mooier wil maken. Zij wil door middel van gamification burgers in een virtuele omgeving met sociale problemen laten stoeien en zo breed gedragen oplossingen creëren. “De lol in het oplossen van problemen gaat het verschil maken. Daarbij geldt ook het cliché dat alles wat je aandacht geeft, groeit. Met dit product kun je dankzij technologie dingen testen. Nu lopen van onderop aangedragen oplossingen voor problemen nog regelmatig stuk op vage risico’s. De gemeente of de woningbouwcorporatie wil bijvoorbeeld niet omdat ze allemaal beren op de weg ziet. Je kunt die risico’s door middel van gamification heel helder maken”. Van Baal zoekt deze avond mensen met impact, bijvoorbeeld financiers om haar project van de grond te tillen.

“Er is geen blauwdruk, geen protocol voor hoe het moet”, aldus kunstenares Els Börger. Zij richtte Vaaggrond op om met name nieuwe kunstenaars een platform te bieden. Kunst en kunstenaar staan bij Vaaggrond centraal. “De kunstenaars komen vaak net van de Academie en leren bij ons zichzelf in de kijker te spelen. De ‘hoe’ vraag staat daarbij centraal: hoe laat je jezelf zien als kunstenaar, hoe bouw je aan je toekomst”. Het is daarbij belangrijk verbinding met anderen aan te gaan, de kunstenaars leren van elkaar. “Ze regelen alles zelf. Gezamenlijke opbouw, alles komt vanuit de deelnemers zelf”.

Bewustzijn, verbinding, volharding, creativiteit en samenwerking, allemaal termen die deze avond voorbij kwamen. Het wordt duidelijk dat het antwoord op de ‘hoe’ vraag niet eenduidig en mede daardoor niet makkelijk te vangen is. Ook duidelijk werd dat deze groep vernieuwers barst van passie, energie en gedrevenheid. Jan Rotmans ziet daarbij nog een gemene deler: “dat is wat wij delen: wij willen allemaal de gevestigde macht breken”. Dat verandering dan misschien langzamer gaat dan gehoopt, is volgens Jan Rotmans geen reden de moed te laten varen. Niet voor niets heeft hij als motto voor deze avond: “ iedereen zei dat het onmogelijk was, totdat er iemand langskwam die dat niet wist”.